Pojęcie kontroli zmiennych niezależnych

Pojęcie kontroli, obok pojęcia manipulacji (w sensie: randomizacji), jest kluczowym pojęciem dookreślającym model E. To „manipulacja” i „kontrola” odróżniają ten model od wszystkich innych modeli badawczych.

A w szczególności od nieeksperymentalnego modelu ex post facto, którego istotną wadą jest właśnie niemożność manipulowania zmienną niezależną główną i znacznie ograniczona kontrola zmiennych niezależnych – ubocznych i zakłócających.