Model ekokulturowy Johna Berry’ego

Czy i jak dalece środowisko naturalne wpływa na kształt życia zbiorowości je zamieszkujących oraz na psychologiczne wyposażenie jednostek będących członkami tych społeczności? Albo inaczej, czy można sobie wyobrazić brak determinizmu klimatyczno-ekologicznego w życiu społecznym ludzi?

Pytanie o determinizm pochodzący ze środowiska naturalnego jest tak stare jak refleksja tworząca zręby nauk społecznych. Na pewno w tym duchu myśleli już Herodot i Tukidydes, pierwsi historycy europejscy (Berry, Triandis, 2006). Na pewno determinizm środowiskowy w naukach społecznych uzyskał silne wsparcie ze strony teorii ewolucji, występując pod nazwą „darwinizm społeczny” (socjologia Herberta Spencera). Z kolei współczesny darwinizmowi marksizm istotnie redukował znaczenie takich przyrodniczych rozważań, interpretując historię przez pryzmat zbiorowej pracy, rozwoju jej narzędzi i stosunków produkcji.

Nie mogła wreszcie pozostać obojętna na kwestie środowiska naturalnego, kształtująca się pod koniec XIX w. antropologia kulturowa. Trudno byłoby nie wiązać dramatycznie różnych sposobów życia tradycyjnych społeczeństw, takich jak Inuici, Pigmeje czy Trobriandczycy, z warunkami środowiskowymi ich egzystencji. Powiązania te znalazły najpełniejszy wyraz w szkole funkcjonalistycznej, której jednym z wybitnych przedstawicieli był Bronisław Malinowski (2000/1944). Funkcjonalizm przyjmuje założenie, iż wszystkie poziomy życia społecznego, poczynając od gospodarki, przez system rodzinny i wierzenia, są wzajemnie uwarunkowane, tworząc spójny system. Ciąg takich powiązań zaczyna się od charakterystyk, czasami bardzo specyficznych, niszy ekologicznej. W rozdziale pierwszym ilustracją szkoły funkcjonalistycznej było ukazanie dalekosiężnych wpływów, jakie wywiera obecność muchy tse-tse na terenach dla niej endemicznych na kształt rodziny, profil ról płciowych i socjalizację dzieci.