Ekonomiczny wymiar pracy więźniów

Współcześnie w krajach zachodnich, również w Polsce, praca więźniów pełni głównie funkcję resocjalizacyjną. Za sprawą rozwoju myśli penitencjarnej i praw człowieka w świecie zachodnim praca więźniów utraciła rolę dodatkowej dolegliwości i represyjny charakter, niegdyś postrzegane jako ważne atrybuty kary pozbawienia wolności. 

Trzecim aspektem zatrudnienia skazanych, mającym współcześnie istotne znaczenie, jest ekonomiczny wymiar pracy więźniów. Jest on drugim, oprócz wychowawczej roli pracy, źródłem korzyści z pracy osób osadzonych w więzieniach.

W Polsce więźniowie mogą pracować odpłatnie lub w określonych warunkach nieodpłatnie, między innymi w przypadku prac porządkowych oraz pomocniczych wykonywanych na rzecz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej lub prac porządkowych na rzecz samorządu terytorialnego w wymiarze nieprzekraczającym dziewięćdziesięciu godzin miesięcznie. W przypadku pracy odpłatnej jedna czwarta wynagrodzenia więźniów przeznaczona jest na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy, a 10% trafi a do Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, która przysługuje skazanym i ich rodzinom, a także osobom pokrzywdzonym przestępstwem oraz ich rodzinom. Jest to kompleksowa forma pomocy socjalnej. Z wypłaty więźnia odkładana jest również część wynagrodzenia, którą przekazuje się skazanemu w chwili zwolnienia z zakładu karnego. Od wynagrodzenia więźniów odprowadzana jest składka na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne oraz podatek dochodowy od osób fizycznych.