Zmienna będąca przedmiotem naszego badania, której związki z innymi zmiennymi chcemy określić (wyjaśnić), nosi nazwę zmiennej zależnej (dependent variable). Natomiast zmienne, od których ona zależy, które na nią oddziałują, noszą nazwę zmiennych niezależnych (independent variables).

Jeżeli pytamy: Jaka jest zależność „poziomu wykonania zadania” od „poziomu aktywacji organizmu”?, to „poziom wykonania zadania” jest zmienną zależną, a „poziom aktywacji organizmu” – zmienną niezależną.

Zmienną zależną będziemy oznaczali symbolem Y, a zmienną niezależną – symbolem X.