Cele poznania naukowego – zewnętrzne i wewnętrzne

Nie każde poznanie może być uznane za naukowe. Aby można było je za takie uznać, musi realizować określone cele. 

Za Janem Suchem (1973, s. 16) można wyróżnić dwa rodzaje celów: zewnętrzne i wewnętrzne: 

[…] cele zewnętrzne wynikają z funkcji, jakie pełni nauka w społeczeństwie, w życiu ludzi, a więc „na zewnątrz”, gdy jest stosowana do realizacji pewnych zadań teoretycznych lub praktycznych. Cele wewnętrzne to cele, jakie sobie uczony zwykle stawia bezpośrednio w swej pracy badawczej, cele czysto poznawcze. 

Zwykło się mówić, że każdy badacz zmierza do tego, by poznać prawdę, by dać prawdziwy obraz tego wycinka rzeczywistości, który bada. Byłaby zatem prawda celem najgłówniejszym poznania naukowego. Myślę, że trafnie ujął to znany filozof Władysław Stróżewski (1991, s. 72): 

Gdy św. Augustyn, po długich poszukiwaniach, znalazł wreszcie zadowalającą go odpowiedź na pytanie, czym jest szczęście, sformułował ją następująco: „beata quippe vita est gaudium veritate” (życie szczęśliwe to radowanie się z prawdy). Myślę, że odpowiedź ta musi z konieczności odnosić się do życia człowieka nauki. Nie ma większej radości niż radość znalezienia prawdy. I nie ma większej troski nad to, by to, co znajdowane, było istotnie prawdą.